اختلال شخصیت وابسته چیست؟

اختلال شخصیت وابسته (DPD) نوعی اختلال مزمن در نحوه‌ی تفکر، احساس و رفتار فرد نسبت به خودش و دیگران است که با نیاز شدید به مراقبت و حمایت از سوی دیگران مشخص می‌شود. افراد دارای این اختلال معمولاً دچار ترس شدید از طرد شدن، ناتوانی در تصمیم‌گیری مستقل و احساس بی‌کفایتی هستند. آن‌ها وابستگی عاطفی شدید دارند و اغلب حاضرند هر کاری بکنند تا دیگران را از خود راضی نگه دارند، حتی اگر این کار به ضررشان تمام شود.

 

نشانه‌های اختلال شخصیت وابسته

بر اساس معیارهای تشخیصی DSM-5، اختلال شخصیت وابسته با وجود حداقل پنج مورد از علائم زیر تشخیص داده می‌شود:

 ناتوانی در تصمیم‌گیری مستقل، حتی در مورد مسائل روزمره.

نیاز مفرط به حمایت و اطمینان مداوم از سوی دیگران.

 اجتناب از مخالفت با دیگران از ترس از دست دادن حمایت یا تأیید آن‌ها.

 مشکل در آغاز پروژه‌ها یا انجام کارها بدون کمک دیگران.

 آمادگی برای انجام کارهایی ناخوشایند فقط برای جلب محبت و حفظ رابطه.

احساس ناراحتی شدید در صورت تنها ماندن.

جستجوی فوری رابطه جدید پس از پایان یافتن یک رابطه نزدیک.

 اشتغال ذهنی با ترس از تنها ماندن و ناتوانی در مراقبت از خود.

 

ریشه‌های اختلال شخصیت وابسته

 

الگوهای تربیتی ناسالم : والدینی که بیش از حد سلطه‌گر یا محافظت‌گر هستند، معمولاً فرصت رشد استقلال را از فرزندان خود می‌گیرند. این کودکان یاد می‌گیرند که برای بقا و تصمیم‌گیری همیشه به بزرگترها نیاز دارند.

 

 رویدادهای آسیب‌زا : تجربه‌ی طرد، طلاق والدین، مرگ یکی از عزیزان یا بی‌توجهی مزمن می‌تواند ترس از رهاشدگی را در کودک نهادینه کند و منجر به شکل‌گیری شخصیت وابسته شود.

 

 ژنتیک و مزاج فردی : برخی افراد ذاتاً اضطراب‌پذیرتر، مطیع‌تر و فاقد اعتماد به نفس‌اند. این ویژگی‌های ژنتیکی اگر در محیط ناسالم پرورش یابند، خطر DPD را افزایش می‌دهند.

 

اثرات مخرب اختلال شخصیت وابسته

اختلال شخصیت وابسته می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی فرد و اطرافیان او بگذارد:

در روابط عاطفی: فرد وابسته ممکن است وارد روابط سمی شود و به‌خاطر ترس از تنهایی، در رابطه‌ای باقی بماند که به او آسیب می‌زند.

در محیط کاری: تصمیم‌گیری مستقل برای این افراد دشوار است و اغلب به تأیید دائمی مدیران یا همکاران نیاز دارند.

در سلامت روان: این اختلال می‌تواند زمینه‌ساز افسردگی، اضطراب، حملات پانیک و وابستگی به مواد شود.

 

درمان اختلال شخصیت وابسته

 روان‌درمانی (Psychotherapy)

روان‌درمانی، به‌ویژه درمان شناختی رفتاری (CBT)، مؤثرترین روش درمان این اختلال است. در طول جلسات درمانی، بیمار می‌آموزد که:

الگوهای فکری منفی خود را شناسایی و بازسازی کند.

استقلال و اعتماد به نفس خود را افزایش دهد.

با ترس از طرد شدن مقابله کند.

 

روان‌درمانی مبتنی بر طرح‌واره (Schema Therapy) : این نوع درمان به ریشه‌های کودکی وابستگی می‌پردازد و کمک می‌کند باورهای بنیادین ناسالم فرد تغییر یابد.

 

 دارودرمانی : در مواردی که فرد دچار اضطراب یا افسردگی شدید باشد، استفاده از داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی مانند SSRIs می‌تواند مفید باشد. البته داروها درمان اصلی نیستند، بلکه ابزار حمایتی محسوب می‌شوند.

 

آموزش مهارت‌های زندگی : افزایش توانمندی فرد در تصمیم‌گیری، مدیریت استرس، جرئت‌ورزی و مراقبت از خود، بخش جدایی‌ناپذیر از درمان است.

 

چگونه به فرد دارای اختلال شخصیت وابسته کمک کنیم؟

- با صبوری گوش دهید و قضاوت نکنید.

- او را به تصمیم‌گیری مستقل تشویق کنید.

- مرزهای سالم برقرار کنید.

- در صورت لزوم، پیشنهاد مراجعه به روان‌درمانگر بدهید.

 

سخن پایانی

اختلال شخصیت وابسته، اختلالی پیچیده اما قابل درمان است. افرادی که از این اختلال رنج می‌برند، می‌توانند با کمک گرفتن از روان‌درمانگر متخصص، از قید و بندهای وابستگی ناسالم رها شده و به سوی زندگی مستقل، سالم و رضایت‌بخش حرکت کنند. شناخت و درک این اختلال، نخستین گام به سوی بهبود است.

اگر شما یا یکی از نزدیکانتان علائم این اختلال را تجربه می‌کنید، تردید نکنید: کمک وجود دارد و زندگی بهتر ممکن است.